Türkiye’nin En Güney Noktası Neresi? Felsefenin Coğrafyaya Dokunuşu
Giriş: Bir Filozofun Haritaya Bakışı
Bir filozof için coğrafya yalnızca dağlar, denizler ve sınır çizgilerinden ibaret değildir. Coğrafya, varoluşun mekânıdır; insanın kendini ve dünyayı konumlandırma biçimidir. Türkiye’nin en güney noktası olan Hatay’ın Yayladağı ilçesine bağlı Beysun Burnu (ya da bazı kaynaklarda Martı Burnu olarak da geçer), yalnızca bir coğrafi uç değil, aynı zamanda bir varlık sınırıdır. Orada, toprağın bittiği yerde düşünce başlar. Çünkü sınırlar, insanın hem bilgisinin hem de etik sorumluluğunun test edildiği yerlerdir.
Epistemoloji: Bilginin Sınırında Bir Ülke
“Türkiye’nin en güney noktası neresi?” sorusu basit bir bilgi sorusu gibi görünür. Ancak her bilgi, bir bilme biçimini ve bir iktidar ilişkisini içerir. Epistemolojik açıdan bu soru, haritaların doğruluğu kadar, bilgiyi üretenlerin niyetini de tartışmaya açar.
Beysun Burnu’na dair bilgi, bir coğrafya ansiklopedisinde net biçimde yer alır. Fakat filozof için mesele yalnızca “neresi” değil, “neden orası”dır. Neden bir ülkenin uç noktaları, her zaman kimlik, aidiyet ve güç tartışmalarının odağındadır? Bilgi, sadece tanımlamakla kalmaz; aynı zamanda varlığı sınırlar. O halde şu soruyu sormalı: Bilmek, sahip olmak mıdır? Bir ülkenin en güney noktasını bilmek, onu anlamak anlamına gelir mi?
Etik: Sınırda Yaşamanın Ahlakı
Etik, insanın ötekine ve dünyaya karşı sorumluluğunu sorgular. Türkiye’nin en güneyinde, Suriye sınırına komşu köylerde yaşayan insanlar, soyut bir coğrafi bilginin ötesinde bir yaşam sürerler. Onlar için “güney”, bir yön değil, bir kaderdir.
Etik açıdan bakıldığında, sınır bölgeleri insanın empati yetisinin sınandığı yerlerdir. Devletin haritada çizdiği çizgi, orada yaşayan insanların hayatını belirler; kimliklerini, dillerini, hatta umutlarını bile. Peki bir ülkenin en güneyinde yaşamak, onun vicdanına en yakın yerde yaşamak anlamına gelir mi? Belki de sınır, yalnızca coğrafyanın değil, insanlığın ahlaki sınırıdır.
Ontoloji: Varlığın Yönü Neresi?
Ontolojik olarak, “güney” bir yön değil, bir anlamdır. Varlık her zaman bir yerle ilişkilidir; çünkü insan, bulunduğu yerle düşünür. Türkiye’nin en güneyi, güneşin en dik vurduğu noktadır. Orada ışık en yakıcı, gölge en belirgindir. Bu, varlığın çıplak hâlidir.
Filozof için bu bölge, doğa ile kültürün, yerellik ile evrenselliğin buluşma noktasıdır. Güney, insanın köklerine indiği yerdir; sıcaklık, bereket ve canlılık demektir. Ancak aynı zamanda sınırların, savaşların ve ayrılıkların da coğrafyasıdır. O hâlde soralım: Bir ülkenin en güney noktası, onun ruhunun en derin noktası olabilir mi?
Harita ve Hakikat: Bilginin Politik Yüzü
Haritalar, sadece coğrafi değil, politik metinlerdir. Türkiye’nin en güney ucu, hem jeopolitik hem de felsefi bir metafor taşır. Bu nokta, ülkenin “ben buradayım” deme biçimidir. Fakat hakikat, her zaman haritada çizildiği gibi değildir.
Bir ülkenin güney sınırını bilmek, o ülkenin varoluş biçimini anlamaktır. Güney, yalnızca bir yön değil, bir yüzleşme alanıdır: güneşle, ötekiyle, kendimizle. Ve belki de hakikat, haritalarda değil; orada yaşayan insanların sessiz direnişinde saklıdır.
Sonuç: Sınırda Düşünmek
Türkiye’nin en güney noktası Beysun Burnu’dur. Fakat bu bilgi, sadece bir koordinat değil, bir düşünsel duraktır. O nokta, bilginin kesinliğiyle insanın belirsizliği arasında uzanan bir köprüdür.
Felsefi açıdan bu nokta bize şunu hatırlatır: Bir ülkenin en uç noktası, onun düşünce ufkudur. Orada bilgi, etik ve ontoloji birleşir; çünkü güneyde sadece güneş değil, anlam da doğar.
Şimdi okuyucuya şu soruyu bırakmak gerekir: Haritayı mı anlamalıyız, yoksa haritanın dışında kalan sessiz insanları mı?
Belki de hakikatin yönü kuzeyde ya da güneyde değil; insanın vicdanındadır.