Suriye’de Ne Kadar Nüfus Kaldı? Gerçek Rakama Yaklaşmanın Zorluğu
Suriye’nin nüfusunu sorduğunuzda, aslında tek bir rakam değil, üst üste binen birkaç hikâyeyi soruyorsunuz: ülke içinde kalanlar, komşu ülkelere sığınanlar, Avrupa’ya ve dünyaya dağılanlar, geri dönmeyi deneyenler… On dördüncü yılın sonunda, rakamlar sadece istatistik değil; evini barkını, mahallesini, geleceğini yeniden kurmaya çalışan milyonların nabzı.
Bu yazıyı bir masa başında değil, sanki bir arkadaş meclisinde konuşuyormuşuz gibi yazıyorum; çünkü konu resmî tabloların soğukluğundan daha fazlası. Her sayı, elektrik kesintilerinde karanlıkta doğan çocukların, sınır kapılarında uzayan kuyrukların, yeniden açılan bir bakkalın ilk fişinin hikâyesiyle beraber geliyor.
Kısa Cevap (Ama Basite Sığmaz): Ülke İçinde 19–21 Milyon Kişi Civarı
Birleşmiş Milletler’in Dünya Nüfus Görünümü (WPP) tabanlı 2024 ortası tahmini, Suriye’nin toplam nüfusunu 24.67 milyon gösteriyor. Ancak bu tanım, komşu ülkelerde “geçici” statüdeki mültecileri de Suriye nüfusuna yazar; yani bu sayı “Suriye pasaportu taşıyanlar”a daha yakın, “Suriye’de fiilen yaşayanlar”a değil. ([FRED][1])
Aynı tarihlerde komşu ülkelerde kayıtlı Suriyeli mülteci sayısı 4.00 milyon (Türkiye, Lübnan, Ürdün, Irak, Mısır ve Kuzey Afrika) düzeyinde. Basitçe bu kitlenin önemli bölümü ülke dışında olduğu için, 24.67 milyondan 4.00 milyonu çıkarınca ülke içi nüfus kabaca ~20.7 milyona denk düşer. (Bu hesap, Avrupa ve denizaşırı ülkelerdeki yüz binlerce Suriyeliyi ayrıca dikkate almadığı için, gerçek iç nüfus bir miktar daha düşük olabilir.) ([UNHCR Veri Portalı][2])
> Kısa yanıtı toplayalım: 2024/25 verilerine göre Suriye’nin ülke içinde kalan nüfusu kabaca 19–21 milyon bantında seyrediyor; bant genişliği, yurtdışı diasporanın kapsamı ile dönüş-gidiş hareketlerinin hızına bağlı.
Neden Tek Bir “Doğru” Rakam Yok?
Nüfus ölçümü teknik bir iştir; Suriye özelinde iki ek girinti var:
1. Tanım farkı: WPP’nin “de facto” tanımı, ev sahibi ülkede kalıcı yerleşmemiş mültecileri, geldikleri ülkenin nüfusuna dahil eder. Bu, savaş ve zorunlu göç ortamında “Suriye nüfusu” ile “Suriye’de yaşayanlar”ın ayrışmasına yol açar. ([FRED][1])
2. Hareketlilik: Sınırdan geri dönüşler, mevsimlik hareketler, iç göç… Resmî kayıtların güncellenme hızı, sahadaki hareketliliğin gerisinde kalabilir.
Dışarıdaki Suriyeliler: Yakın Komşular, Uzak Mahalleler
En büyük kitle komşu ülkelerde: Türkiye başta olmak üzere bölge ülkelerinde 4.00 milyon kayıtlı Suriyeli bulunuyor. Bu veri, “ülke içinde kaç kişi kaldı?” hesabında en güvenilir çıpalardan biri. ([UNHCR Veri Portalı][2])
Avrupa ve diğer bölgelerde de geniş bir diaspora var. Resmî rakamlar ülkeye göre değişiyor; eğilimi anlamak için Almanya örneği bile tek başına fikir veriyor (doğallaşma ve statü değişimleri stok verilerini oynatıyor). Yani ülke içi toplamı hesaplarken 4.00 milyonun ötesinde bir yurt dışı nüfusu da akılda tutmak gerekiyor.
Ülke İçinde Ne Oluyor? (İç Göç, Dönüşler, Kırılganlıklar)
İçeride yerinden edilmişlerin (IDP) sayısı ~7.4 milyon. Bu, “Suriye’de kalanların” önemli bir bölümünün hâlâ kendi evinde değil, başka bir yerde yaşadığı anlamına geliyor. ([UNHCR Veri Portalı][3])
2025 içinde yüz binlerce dönüş kaydedildi. UNHCR’ın bölgesel güncellemeleri, Aralık 2024’ten bu yana yarım milyondan fazla sınır ötesi geri dönüşün gerçekleştiğini raporluyor; dönüş hızı ay ay değişse de, eğilim “temkinli geri dönüş” yönünde. ([ReliefWeb][4])
Buna karşın ihtiyaç seviyesi tarihin zirvesinde: 2024/25 boyunca en az 16.7 milyon kişi insani yardıma ihtiyaç duyuyor. Yani içerde kalan nüfusun çok büyük bir kısmı, temel hizmetlere erişimde zorlanıyor. ([UNOCHA][5])
Beklenmedik Bir Mercek: Nüfusu “Işıktan” Okumak
Ekonomi literatüründe bir ülkenin gece uydu ışıkları, resmî istatistiklerin zayıf kaldığı zamanlarda insan hareketliliği ve ekonomik aktivite için vekil gösterge olarak kullanılır. Suriye’nin 2011 sonrası geceleri kararan şehirleri, yalnızca tüketilmeyen kilovatları değil, kopan tedarik zincirlerini, kapanan atölyeleri, göç eden ailelerin boşalan apartmanlarını işaret ediyor. Elektrik şebekesini ayağa kaldırmaya dönük yeni projeler (ör. şebeke onarımları ve üretim kapasitesi destekleri), nüfusun nerede yoğunlaştığını tekrar “ışıkla” gösterecek. Bu da okulların, sağlık ocaklarının, su altyapısının nereye kurulacağına karar verirken altın değerinde. (Enerji altyapısına dönük 2025’te açıklanan destekler bu açıdan kritik görülüyor.) ([Reuters][6])
Nüfusun Kompozisyonu: Gençlik Penceresi mi, Kayıp Kuşak mı?
Suriye’nin nüfusu genç; ama “gençlik penceresi”nin avantajı, eğitim-sağlık-iş üçlüsü kurulabildiğinde gelir. Sağlık altyapısının yarıdan fazlasının hasarlı olduğu ve uzmanların bir kısmının diasporada bulunduğu bir denklemde, nitelikli geri dönüş (örneğin sağlık çalışanlarının dönüşü) çarpan etkisi yaratır. Diasporadaki uzmanların mevsimsel/hibrit çalışma modelleri, ülke içindeki hizmet açığını kapatmada kısa vadeli bir köprü olabilir. (2025 boyunca bu tartışmanın alevlendiğini görüyoruz.) ([The Washington Post][7])
2025 ve Sonrası: Nüfus Ne Yöne Akacak?
Ülke içindeki nüfusun 19–21 milyon bandında kalması ya da kıpırdanması üç şeye bağlı:
1. Güvenlik ve mayın/IED temizliği: Geri dönüşlerin kalıcılığı, köylere ve tarlalara güvenle dönülebilmesine bağlı.
2. Altyapı ve hizmetler: Elektrik, su, okul, klinik… Bir yer “ev” hissini bunlarla verir. ([Reuters][6])
3. Geçim ve fiyatlar: İş olan yerde nüfus tutunur; yoksa iç göç sürer. İnsani yardımın hedefi, yardımı kalıcı geçime dönüştürmek.
Son Söz
“Suriye’de ne kadar nüfus kaldı?” sorusunun rakamsal cevabını verdik; ama unutmayalım: Asıl soru, kalanların nasıl kalacağı. İster uydu ışıklarında, ister sınıf mevcudunda, isterse açık bir bakkalın tezgâhında ölçün—nüfus, yaşamın nereye aktığını gösterir. Veriler bize şunu söylüyor: Ülke içinde hatırı sayılır bir nüfus var; fakat bu nüfusun kök salması, güvenlikten daha fazlasını—onurlu geçimi ve onarılan gündeliği—gerektiriyor. ([FRED][1])
[1]: https://fred.stlouisfed.org/series/POPTOTSYA647NWDB “Population, Total for Syrian Arab Republic (POPTOTSYA647NWDB) | FRED | St. Louis Fed”
[2]: https://data.unhcr.org/en/situations/syria?utm_source=chatgpt.com “Situation Syria Regional Refugee Response – UNHCR”
[3]: https://data.unhcr.org/en/documents/download/114787?utm_source=chatgpt.com “core_sry_IDPs and IDP returnees as of 27 February 2025”
[4]: https://reliefweb.int/report/syrian-arab-republic/unhcr-regional-flash-update-25-syria-situation-crisis-1-may-2025?utm_source=chatgpt.com “UNHCR Regional Flash Update #25 – Syria Situation Crisis (1 May 2025)”
[5]: https://www.unocha.org/publications/report/syrian-arab-republic/syrian-arab-republic-2024-summary-humanitarian-needs-overview-december-2023?utm_source=chatgpt.com “Syrian Arab Republic: 2024 Humanitarian Needs Overview … – UN-OCHA”
[6]: https://www.reuters.com/business/energy/world-bank-finance-syria-with-146-million-restore-electricity-2025-06-25/?utm_source=chatgpt.com “World Bank to finance Syria with $146 million to restore electricity”
[7]: https://www.washingtonpost.com/world/2025/03/11/germany-syrian-doctors-refugees/?utm_source=chatgpt.com “6,000 Syrians work as doctors in Germany. Some weigh whether to stay or go.”